Tüp Bebek Tedavisi Nedir ve Kimler İçin Geçerlidir?

Çocuk sahibi olmak herkesin hakkı. Ama maalesef bazı koşullar buna izin vermiyor. Ancak, gelişen teknoloji ve bilimsel çalışmalar sayesinde çocuk sahibi olamayanlara umut ve sevinç doğuyor.

Tüp bebek tedavisi kadın ve erkek üreme hücrelerinin vücut dışında laboratuvar ortamında döllenmesi ile bebek elde edilmesidir. Tüp bebek tedavisinin uygulanması için hem erkekten hem de kadından kullanılabilecek üreme hücreleri (yumurtalar ve spermler) elde edilmelidir. Kadın yumurtaları yaklaşık on gün süren bir tedavi sonrası geliştirilip büyütülerek hazır hale getirilir. Ardından yumurta toplama olarak isimlendirilen küçük bir cerrahi işlem ile kadın üreme hücreleri laboratuvar ortamına alınır. Erkek için ise çoğunlukla mastürbasyon yolu ile elde edilen spermler kullanılır. Menisinde hiç sperm saptanılamayan durumlarda (azospermi) testislerden mikroskop yardımı ile yapılan cerrahi yol ile sperm elde edilebilmektedir. Kadın yumurtaları ve spermler özel laboratuvar şartlarında vücut dışında döllenerek embriyon (cenin) oluşması sağlanır. Gelişen bu embriyonlar hastaya uygun özel kateterler ile rahim içine yerleştirilerek gebeliğin elde edilmesi sağlanılır.

Tüp bebek tedavisi hangi durumlarda uygulanmalıdır?

• Tüplerinin kapalı olması ya da fonksiyonlarında bozukluk saptanması,
• Doğal yollarla gebelik elde edilemeyecek kadar düşük sperm sayısı veya fonksiyonu,
• Yumurtaların rezervinin azalması,
• Kadında ileri yaş,
• Endometriozis, polikistik over sendromu gibi yumurtalık hastalıkları,
• Açıklanamayan infertilite (kısırlık),
• Bağışıklık sisteminde bozukluklara (immunolojik) bağlı infertilite (kısırlık),
• Ailede genetik hastalık varlığı,
• Tekrarlayan gebelik kayıpları.

Adım Adım Tüp Bebek Tedavisi

1.Adım – İlaç ile Yumurta Geliştirilmesi (ovulasyon induksiyonu) : Yumurta büyüten ve olgunlaştırılan ilaçlar, adetin ikinci günü başlanmakta ve tercih edilen protokole göre değişmekle birlikte, yaklaşık olarak 9-10 gün boyunca uygulanmaktadır. Bu ilaçlar göbek etrafından, insülin iğnesi büyüklüğündeki özel enjektörler ile yapılır.

2.Adım – Yumurtaların Toplanması (oosit pick up) : Yumurtaların olgunlaşması için yapılan tek bir enjeksiyon sonrası 36. saatte yumurta toplama işlemi yapılır. Çoğunlukla genel anestezi kullanılarak yapılan yumurta toplama işleminde, ultrason cihazına yerleştirilen özel bir kanül yardımı ile vajinal yoldan yumurtalar tek tek toplanarak, özel bir sıvı içinde embriyologlara teslim edilir.

3.Adım – Tüp Bebek ve Mikro Enjeksiyon : Yumurtaların sperm ile döllenme işlemi sperm sayısı ve morfolojik özelliklerine bağlı olarak klasik tüp bebek (IVF) veya mikro enjeksiyon (ICSI) olarak adlandırılan iki yöntem ile gerçekleştirilmektedir.

4.Adım – Embriyon Transferi : Yumurta ve spermin döllenmesinden sonra oluşan embriyonlar her gün incelenir ve hücresel gelişimlerine bağlı olarak rahim içine 2-6. günler arasında transfer edilebilir. Kadının yaşına, embriyon sayısına ve embriyonların kalitesine göre transfer edilecek embriyon sayısı bir veya iki tane olarak belirlenir. Ülkemizde 35 yaş altında transfer edilecek embriyon sayısı bir, 35 yaş üstünde ise iki olarak yasalarca sınırlandırılmıştır.

5.Adım – Gebelik Testi : Embriyon transferinden sonra gebeliğin oluşmasının ve idame etmesinin sağlanması için hastaya bazı hormonal ilaçlar verilir. Anne adayı embriyon transferinden yaklaşık 12 gün sonra kanda gebelik (B-HCG) testi yaptırmalıdır.

Aşılama Tedavisi

Aşılama tedavisi, kadında dışarıdan verilen ilaçlar yardımı ile yumurtlama sağlandıktan sonra, hızlı hareketli spermlerin rahim ağzından geçirilerek rahim içerisine bırakılmasıdır. Dolayısıyla bu tedavi yönteminde kaliteli sperm ve seçilmiş yumurta sağlanarak döllenmenin oluşması kendi haline bırakılmaktadır. Bu tedavide menideki spermler, özel bir yöntemle yıkanarak en hızlı hareketli ve dölleme kapasitesi en yüksek olanlar ayrılmaktadır. Ardından özel şartlarda korunan spermler, rahim ağzından ilerletilen özel kateterler kullanılarak rahime iletilmektedir.

Aşılama tedavisinin aşamaları nelerdir?

Aşılama tedavisine başlamadan önce hastanın adet gördüğü günlerde (ideal olan adetin üçüncü günü) yumurtalıklar ve rahim içi zarı(endometrium) jinekolojik muayene ve ultrasonografi ile değerlendirilmelidir. Eğer yumurtalık kisti yoksa ve rahim içi zarı düzenli ve ince ise tedaviye başlamak için hasta uygun demektir. Aşılama tedavisinde amaç, uygulanacak ilaçlar ile yumurtalıklardan bir ya da iki adet yumurtanın sağlıklı olarak gelişmesinin sağlanmasıdır.

1.Aşama – Yumurta Geliştirilmesi (ovulasyon induksiyonu) : Yumurta büyüten ve geliştiren ilaçlar, adetin ikinci günü başlanmakta ve yaklaşık olarak 9-10 gün boyunca uygulanmaktadır. Bu ilaçlar göbek etrafından, insülin iğnesi büyüklüğündeki özel enjektörler ile hasta tarafından yapılır. Ağrıya neden olmayan bu enjeksiyonları hastalar kendileri uygulayabilmektedirler.

2.Aşama – Yumurtanın Çatlatılması : Yaklaşık 10-12 günlük tedavi ile gelişen yumurtaların hücresel olgunlaşmalarının sağlanması ve çatlamaları için göbekten tek doz uygulaması yapılır. Bu ilaç ile yumurtanın çatlayarak karın boşluğuna atılması sağlanılır.

3.Aşama – Aşılama İşlemi : Yumurtanın çatlaması için yapılan enjeksiyondan 36. saat sonra aşılama yapılmaktadır. Aşılama işlemi sırasında kullanılacak sperm hasta eşinden mastürbasyon yöntemi ile alınır. Menideki spermler laboratuvarda özel bazı işlemlerden geçirilerek, en hızlı hareketliler ayrılarak hazırlanır.Aşılama işlemi için hijyenik poliklinik şartları yeterlidir, ameliyathane koşullarına ihtiyaç yoktur. Genel anestezi gerekmeksizin aşılama işlemi yapılabilmektedir. Aşılama işlemi spekulum ile vagina muayenesi ile başlar. Ardından rahim ağzı ve vajina solüsyon ile enfeksiyonlarından ve akıntılardan temizlenir. Aşılama işlemi ultrason eşliğinde uygulanmalıdır. Ultrason rehberliğinde kateter rahim ağzından yavaşça ilerletilerek hazırlanan spermler rahim içine ve tüplere verilir. Aşılama uygulaması sonrası hastanın yarım saat (otuz dakika) uzanarak dinlenmesi yeterli olacaktır. Hastanın işlemden sonra yolculuk yapmasında, uçağa binmesinde veya yürümesinde herhangi bir sakınca yoktur. Gebelik oranını, hastanın aşırı olmamak kaydıyla fiziksel hareketleri azaltmayacağı gibi, gebelik testine kadar hiç kalkmadan yatması da arttırmamaktadır. Aşılama sonrası cinsel ilişki yasaklanmamalı, aksine günaşırı gibi bir sıklıkla önerilmelidir.

4.Aşama – Gebelik Testi : Aşılama sonrasında gebeliğin sağlanması ve desteklenmesi için hastaya bazı hormonal ilaçlar verilebilir. Hastanın bu ilaçları düzenli ve doğru dozlarda kullanması çok önemlidir. Aşılamadan yaklaşık 12 gün sonra anne adayına kanda gebelik (B-HCG) testi yapılmalıdır.

Op.Dr.Birgül SARIKAMIŞ

Kadıköy Şifa Sağlık Grubu Tüp Bebek Merkezi