Hasta Hakları

HASTA HAKLARINIZI BİLİYOR MUSUNUZ?

Modern hemşireliğin kurucusu Florance Nightingale şöyle der;

“Daha yaşanılası bir dünya, böyle bir dünya bize bağışlanmayacak, o halde hiç duraksamadan  bu dünyayı oluşturmaya çabalayalım. Yaşama uyum sağlamak yerine onu değiştirmeye çalışmalıyız”  

İnsan hakları;  İnsan Hakları Evrensel Beyannamesine göre, tüm insanların doğuştan eşit ve özgür olması diye tarif edilebilir. Bu özgürlük, başkalarının haklarına saygılı olmak ve bu hakları çiğnememe zorunluluğu ile dengelenmiştir.Aslında; hasta hakları da temel insan haklarındandır.

Pek çok alanda olduğu gibi sağlıkta da başdöndürücü bir hızla gelişmeler ve değişimler oluyor. Bunlardan biri de Hasta Hakları kavramıdır. Sağlık sektöründeki değişimler, getirilen yasal zorunluluklar sağlık çalışanlarını da bu konuyu öğrenmeye ve uygulatmaya yöneltti. Hasta Hakları Yönetmeliği 1998 yılında yayımlandı ancak uygulamaya ilişkin düzenlemeler 2003’te yapıldı.Hasta hakları son yıllarda toplum tarafından da öğrenilmeye ve talep edilmeye başlandı.

Hemşireler/ebeler, mesleğinin gereği olarak hasta yanında en çok bulunan sağlık personelidir. Diğer tüm sağlık çalışanlarının hasta bireyle olan iletişimi genellikle tek bir konu üzerine ve belirli sürelidir. Oysa hemşireler/ebeler 24 saat hasta yanındadır. Bu nedenle hemşireler/ebelerin hasta haklarının en yakın koruyucusu ve savunucusu olması gerekmektedir. Tüm sağlık personelinin işe başladıklarında zorunlu temel eğitim programı içinde “hasta hakları eğitimi” de yer almalıdır. Sağlık personeli hastalarına sağlık hizmeti verirken onların en doğal hakları olan “hasta hakları” nı (insan haklarını) koruyup, gözetmelidirler.

Haklarınızı Biliyor musunuz?

Temel Hasta Hakları

Hizmetten Genel Olarak Faydalanma Hakkı: Adalet ve Hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkıdır. Irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, felsefi inanç, ekonomik ve sosyal durum farkı gözetilmeden tüm insanların hizmet alma hakkı vardır. Bu hak, sağlık hizmeti veren bütün kurum ve kuruluşlar ile sağlık hizmetinde görev alan personelin adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun hizmet verme yükümlülüklerini de içerir.

Bilgilendirilme ve Bilgi İsteme Hakkı:Bu hakhizmet aldığınız hastaneden hangi şartlara göre faydalanılabileceğini, verilen her türlü hizmet ve imkanın neler olduğu bilgisini, sağlık durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemleri, bunların faydaları ve olası sakıncaları, tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek olası sonuçları ve hastalığın seyri ve neticeleri konusunda sözlü veya yazılı olarak bilgi istemek hakkını kapsar.

Sağlık Kuruluşunu, Personeli  Seçme ve Değiştirme Hakkı: Hasta; sağlık kurum ve kuruluşunu seçme ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir. Hastalarımız haklı gerekçeyle hizmet aldıkları sağlık personelini değiştirme talebi hakkına sahiptir.

Mahremiyet:Hastanın mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir. Her türlü hemşirelik/tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine saygı gösterilerek uygulanmalıdır. Mahremiyete saygı hasta haklarının en temel prensiplerindendir. Bu prensip;

a) Hastanın, sağlık durumu ile ilgili tıbbi/hemşirelik değerlendirmelerinin gizlilik içerisinde yürütülmesini,

b) Muayenenin, teşhisin, tedavinin ve hasta ile doğrudan teması gerektiren diğer işlemlerin makul bir gizlilik ortamında gerçekleştirilmesini,

c) Tıbben sakınca olmayan hallerde yanında bir yakınının bulunmasına izin verilmesini,

d) Tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında bulunmamasını,

e) Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın şahsi ve ailevi hayatına müdahale edilmemesini,

f) Sağlık harcamalarının kaynağının gizli tutulmasını, kapsar.

Ölüm olayı,mahremiyetin bozulması hakkınıvermez (yönetmelik maddeleri).

Aydınlatılmış Rıza(onam):  Kanunda gösterilen istisnalar hariç olmak üzere, kimse, rızası olmaksızın ve verdiği rızaya uygun olmayan bir şekilde müdahaleye tabi tutulamaz. Hastanın üzerinde yapılacak tüm işlemler için mutlaka bilgilendirilerek rızasının alınması esastır. Bu, bir ameliyatta olabilir, bir ilaç uygulaması da. Aksi uygulamalar raporlanarak gerekli önlemler alınmalıdır.

Güvenlik:Hasta güvenliği en önemli konulardandır. Odanızdaki fiziksel ortamdan, kullandığımız ekipmana kadar herşey düzenli kontrol ve takip altında olmalıdır. Yanlış taraf, yanlış organ ameliyatlarını engellemek için gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Hastaneye kabulunüz yapıldığı andan itibaren size uygulanacak her girişim öncesi kimliğinizin doğrulanması gerekir. Bunun için “hasta tanıtım kol bandı”nız kolunuza takılmalıdır. Bundan sonra her tıbbi/hemşirelik girişiminde kol bandınızdan, size seslenerek ve dosyanızdan üçlü doğrulama yaptıktan sonra uygulamalar  yapılmalıdır..

Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme: Gereksinim duyan ve talep eden hastalarımızın, (tedavilerini aksatmayacak şekilde) dini inançlarını uygulayabilmeleri ve ibadetlerini yerine getirebilmeleri sağlanmalıdır. Arzu etmeleri halinde, dini inançlarına uygun olan din görevlisi  davet edilmelidir.

Saygınlık Görme ve Rahatlık: Sağlık hizmetlerinde görev alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güler yüzlü, nazik, şefkatli, saygılı davranmak zorundadır. Sağlık hizmetlerinin her aşamasında, hastalara, onların bedeni ve psikolojik durumları dikkate alınarak, hangi işlemin neden ve nasıl yapıldığı, yapılacağı ve bekletilmeleri söz konusu ise, bekletilmenin sebepleri hususunda gerekli ve yeterli bilgi verilmelidir. Hastanelerde, insan onuruna yakışır her türlü hijyenik şartların sağlanması, gürültünün ve rahatsız edici diğer bütün etkenlerin bertaraf edilmesi esastır.

Ziyaret ve Refakatçi Bulundurma: Tıbben tanımlanmış bir sakınca olmadığı sürece (yoğunbakımlar hariç) sizi yakınlarınızdan uzaklaştırmamalıyız. Gereken durumlarda yoğunbakımlarda da belirli süreli ziyaretçiyi hekiminiz izin verdiğinde kabul edebilmeliyiz. Biliyoruz ki; hastalarımız için sevdiklerini görmek, onların iyileşme süreçlerini kısaltır.

Başvuru ve dava hakkı: Herşeye rağmen  haklarınızı ihlal ettiğimizi düşündüğünüz durumlarda, mevzuat çerçevesinde her türlü başvuru, şikayet ve dava hakkını kullanmaya hakkınız vardır. Bunun için hastanelerde “Hasta Hakları Komitesi” vardır. Her türlü başvuru titizlikle değerlendirilerek tekrarlanmaması için iyileştirme çalışmaları yapılmalıdır.

Bilgilerin gizli tutulması hakkı:Sağlık hizmetinin verilmesi esnasında edindiğimiz bilgiler, kanun ile müsaade edilen haller dışında, hiçbir şekilde açıklanamaz. Kişinin rızasına dayansa bile, kişilik haklarından bütünüyle vazgeçilmesi, bu hakların başkalarına devri veya aşırı şekilde sınırlanması neticesini doğuran hallerde bilginin açıklanması, bunları açıklayanın hukuki sorumluluğunu kaldırmaz. Hukuki ve ahlaki yönden geçerli ve haklı bir sebebe dayanmaksızın hastaya zarar verme ihtimali bulunan bilginin ifşa edilmesi, personelin ve diğer kimselerin hukuki ve cezai sorumluluğunu da gerektirir. Araştırma ve eğitim amacı ile yapılan faaliyetlerde de hastanın kimlik bilgileri, rızası olmaksızın açıklanamaz(yönetmelik maddesi).

Tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı: Kanunen zorunlu olan haller dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan veya uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmasını istemek hakkına sahiptir. Bu halde, tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçların hastaya veya kanuni temsilcilerine veyahut yakınlarına anlatılması ve bunu gösteren yazılı belge alınması gerekir. Bu hakkın kullanılması, hastanın sağlık kuruluşuna tekrar müracaatında hasta aleyhine kullanılamaz (yönetmelik maddesi).

Görüldüğü gibi hastalandığımızda ya da koruyucu sağlık hizmeti alırken haklarımız var. Ancak unutulmamalı ki HAKTAN bahsedildiği anda kardeşi  SORUMLULUK ta yanıbaşındadır. Bir başka yazıda “hasta sorumlulukları”ndan bahsedeceğim. Sağlıcakla kalın.

Biraz da tebessüm:

Bize ilettiğiniz herşeyi araştırır, çözüm getirir ve sizi bilgilendiririz.

Hastanemizde yatmakta olan x bey, kızını telefonla arayarak “kızım en son sabah bir hemşire  yanıma gelmişti ama öğlen oldu, hemşire bir daha uğramadı” der.

Bu konuşma üzerine panikleyen  kızı, hastaneye gelir. Katın sorumlu hemşiresini bulur ve  durumdan şikayetçi olur. Sorumlu hemşire hastanın kızını da alarak hastası x beyin yanına gider ve “durumu bir de bana anlatın, sabahtan bu saate kadar yanınıza  hiç hemşire gelmedi mi?” diye sorar. x bey “evet  sabah erken saatlerde bir hemşire gelmişti ama sonra yanıma hiç hemşire gelmedi, şu delikanlı da olmasa benimle ilgilenen yok” der. Sorumlu hemşire “Bu delikanlıdan memnun musunuz peki?” diye sorar. x bey,  “çoook memnunum benimle çok ilgilendi” der. Sorumlu hemşire “Peki çok iyi, bu delikanlı sizin hemşireniz” der ve olay aydınlanır. Artık aramızda erkek meslektaşlarımız da var.

Yasemen ÖZKAN

Özel TOBB ETÜ Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Direktörü