Çocuklarda Alt Islatma Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri
Çocuklarda yatak ıslatma (Enürezis) tanım olarak 5 yaş üstündeki bir çocuğun ayda bir-iki kezden fazla uyku sırasında istem dışı idrar kaçırmasıdır. Bazı çocuklar gündüz uyanıkken de idrar kaçırırlar.
BeÅŸ yaşındaki çocukların %20’si, 7 yaşındaki çocukların %10’u, ergenlik çağındaki çocukların %1-2 si enürezis sorunu yaÅŸamaktadırlar. Ancak hastaların doktora baÅŸvurusu bazen geç olmaktadır. Bunun bir nedeni  çocuklarda enürezisin doÄŸal karşılanması, varsa ailedeki diÄŸer enürezli bireyler gibi bir yaÅŸta düzeleceÄŸinin umulmasıdır. DiÄŸer bir neden çocuÄŸun ve ailenin olayı utanç verici bulmasıdır. Geç doktora baÅŸvurma nedeni ile yıllarca çocuklar yatak ıslatmanın yarattığı çeÅŸitli sorunlarla yaÅŸamaktadırlar. Hatta bu psikolojik ve sosyal sorunlar yerleÅŸerek, bir gün çocuÄŸun yatak ıslatması düzelse bile uzun süre devam etmektedir.
Enürezise neden olan tek bir faktör deÄŸil birden fazla etken söz konusudur. Ä°drar kaçırma sorunu olan her çocuÄŸun öncelikle idrar yolu enfeksiyonu, böbrek hastalıkları, mesane ile ilgili problemler veya çocukluk çağı diyabeti gibi tedavi edilmesi gereken baÅŸka bir hastalığın varlığı açısından deÄŸerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu çocukların mutlaka çocuk saÄŸlığı hastalıkları uzmanlarınca deÄŸerlendirilmesi gerekir. ÇoÄŸunlukla olayın psikolojik olduÄŸu düşünülerek psikiatri uzmanlarına yönelindiÄŸinde yukarıda sayılan hastalıkların tanı alması güçleÅŸmektedir. Gerekli tetkiklerle baÅŸka bir hastalık olmadığından emin olunduktan sonra enürezisin tedavisine geçilir.Â
Bu durumun aileden geçip geçmediği sık sorulan bir sorudur. Bazı hastalıklarda olduğu gibi birebir genetik geçiş olamamakla birlikte, enürezisli çocukların aileleri incelendiğinde %60-80 oranında idrar kaçırma öyküsü olduğu görülmüştür. Hem anne hem babasında çocukken enürezis problemi olan çocukların yaklaşık %75’inde , sadece bir ebeveyinde varsa % 40’ında enürezis görülür.
Bu çocuklardaki en belirgin sorun çocuğun uykuda mesane doluluğunun hissedememesi ve tuvalete gitmek üzere uyanamamasıdır. Gece çıkarılan idrar miktarının fazla olması ve/veya mesane ile ilgili bazı değişiklikler de bu çocuklarda saptanabilen diğer sorunlardır. Bunlardan hangilerinin çocukta mevcut olduğu uygun tanı yöntemleri kullanarak saptamak gerekir.
Olayın psikolojik olup olmadığı da ailelerin merak ettiği bir konudur. Yapılan çalışmalar enürezisli çocuklardaki psikolojik etkilenmesin idrar kaçırma problemine ikincil olduğunu göstermiştir.
Tedavi tek bir ilaçla kesinlikle mümkün değildir. Çocuğun tedaviye katılması, duyduğu utanç ve suçluluk duygusunun yenilmesi  ve bu sorundan kurtulmayı istemesi sağlamalıdır. Bunun için  durumun neden kaynaklandığı ve tedavisinin nasıl olacağı yaşına göre anlayabaileceği şekilde mutlaka çocuğa da anlatılmalıdır. Asla çocuk bu sorun nedeni ile cezalandırılmamalı, düzelme konusunda attığı her adım ödüllendirilmelidir.
Tedavide öncelikle gündüz tuvalete gitme alışkanlığı düzenlenmeli, idrar tutma alışkanlığı kırılmalı, düzenli mesane boşaltma sağlanmalıdır. Uyku öncesi sulu gıdaların kısıtlanması gece uyanmalarını azaltmak ve  tedavi başarısını artırmak açısından gereklidir. Tedavide bugün en çok kullanılan yöntem alarm tedavisi ile çocuğun gece mesane doluluğu hissi ile uyanmasını öğrenmesini sağlanmaktadır.. Hastanın bu tedavi ile en az 3-6 ay izlenmesi, düzenli kontroller önemlidir. Bunun yanı sıra gece idrar miktarını azaltmaya yönelik  ilaçlar kullanılmaktadır.
Çocuk ve ailenin sorunu tam olarak anlamasının ve tedaviye katılmasının sağlanamadığı durumlarda uygulanan tedavi başarısız olmakta veya tedavi kesildiğinde sorun tekrarlamaktadır.
Bu nedenle gece idrar kaçıran çocuğun tedavisinde deneyimli bir sağlık ekibinin çocuk ve aileye zaman ayırarak, gerekli eğitimi vererek çocuğun günlük yaşamında konu ile ilgili davranışları düzenlemesi çok önemlidir. Bunun yanı sıra hastanın durumuna en uygun medikal tedavi yönteminin tedaviye eklenme zamanı, devam etme süresi veya tedavi değişikliği de tedavi sürecinde gerçekleştirilmelidir.
Sonuç olarak, idrar kaçırmanın gizlenecek bir sorun olmadığı, mutlaka bu konuda deneyimli hekime başvurulması, tedavide çocuk, aile ve hekimin bilinçli ve uyumlu bir şekilde çalışması ve uygun tedavi ve izlemin yapılması  gerektiği vurgulamak isterim.
Â
Doç.Dr.Pınar Işık Ağras
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ve Çocuk Nefroloji Uzmanı