Bebek İshalleri

Yaşamın ilk yıllarında bebekler neden ishal olur?

Ülkemizde yaşamın ilk yıllarında rastlanan hastalıklar arasında bebek ölümle­rinde en büyük etken ishallerdir. Yenidoğan bir bebek anneden göbek kordonu ile bazı hastalıklara direnç sağlayan geçici koruyucu maddeleri “Antikorları” almış ola­rak doğar. Antikorlar bebekleri bazı hastalıklara karşı geçici sürede; örneğin kıza­mıkta olduğu gibi yaşamın ilk 6-9 ayında bu hastalığa karşı korur. Diğer yanda bar- saklarda hastalık meydana getiren mikroplara karşı koruyucu direnç maddeleri; an­tikorların yapıları büyük olduğu için anne kanından bebeklere doğum öncesi yaşam­da geçemezler. Bu nedenle bebekler bu tür mikropların oluşturduğu hastalıklara karşı hassastır, dirençsizdir.

Bebeğin gerekli, sağlık koşulları içinde büyütülememesi, besinlerinin barsaklarda hastalık oluşturacak mikroplardan arındırılmış olmaması, annesütü verilirken, annenin el, etraf ve göğüs temizliğine dikkat etmemesi mikropların mide-barsak ka­nalına ulaşmasına ve ishallere yol açmasına neden olur.

Kaka sayısında artma, kıvamda bozulma ile başlayan ishallere zamanında ön­lem alınmazsa tabloya ateş, iştahsızlık. huzursuzluk yanında kusma da eklenebilir. Bar­sak mikroplarının aşırı çoğalması, sindirimi, besinlerin emilmesini etkiler, barsakta gaz toplanmasına ve karında şişliklere neden olur. Kaka ve kusmalarla bebek bün­yesinde su ve tuzlar kayba uğrar.

İshal ve kusmaları nedeniyle, su kaybeden bebeklerde, gözler ve bıngıldakta çökme görülür. Ağız içi ve deride kuruluk izlenir. Deri başparmakla, işaret parmağı arasında çimdikler gibi hafifçe alınırsa, buruşuk olarak bir süre kalır. Ateş yükselir, solunum hızlanır. Bebeğin dış uyarılara karşı cevabı azalır. Karında barsak hareket­lerinin azalması sonucu gaz birikimi ve şişkinlik oluşur.

Besinlerin sindirim ve emilmesinde azalma sonucu kan şekeri düzeyinde düş­me olur. Ateşin yükselmesi ve tuz kaybı sonucu “Havale” adı verilen bilinçdışı, rit­mik kol, bacak, eller, ağız köşeleri ve alında kasılma ve seğirme hareketleri ile mo­rarma gözlenir. Bilinç kaybının yanında ya hızlı solunum, ya da yüzeysel solunum vardır. Kol ve bacaklar soğuktur. Önlem alınmazsa su, tuz kaybı ve koma ölüme yol açar.

Yukarıda belirtilen nedenlerin dışında mikrobik olmayan diğer bir ishal şekli de besinlere ya da besinler içinde bulunan bazı maddelere karşı bebek barsağının do­ğumsal olarak aşırı duyarlı olması (Alerji) sonucu oluşan ishallerdir. Bu durum özel­likle inek sütünün proteinine veya unla beslenen bebeklerde, unun içinde bulunan “Glüten” adı verilen proteine karşı görülür. Bebeğin besinleri alması devamlı ishale yol açar. Bebek bol, köpüklü ve sindirilmemiş kaka yapar. Besin ve vitaminlerin emil- memesi; aşırı kilo kaybı ve çeşitli derecelerde vitamin yetersizliği belirtilerinin orta­ya çıkmasına sebep olur. Bebek ileri derecede zayıf, derialtı yağdokusu erimiş ve şiş görülür. İlerlemiş, ishali süregelmiş bebeklerde, yetersiz proteinle beslenen be­beklerde izlenen ve kanda albüminlerin çok azalması sonucu, “Ödem” dediğimiz, organlarda, deride, hücre aralarında su toplanması olur.

Başlangıçta tanısı konmuş besin duyarlılığına bağlı ishalli bebeklerde bu besin­lerin, öğünlerden kaldırılmasıyla durumda iyileşme görülür. Ancak ilerlemiş vakalar­da gerekli derinlemesine tıbbi tedaviye, hastane şartlarına ihtiyaç duyulur. Tek yön­lü, özellikle nişastalı besinlerle beslenen bebeklerde devam eden ishaller görülür.

Ender hallerde barsakta nişastalı besinleri parçalayan “Enzim” dediğimiz mad­delerin eksikliğinde bu tür ishallere yol açar.

Ülkemizde özellikle, Çukurova, Güneydoğu ve Doğu Anadolu yörelerimizde sık­lıkla rastlanan ishal nedenleri arasında barsak parazitleri (Kurtları) önemli yer tutar. Bunlar ya tek hücreli canlılar, ya da solucanlardır. Bu bölgelerimizde yaygın olarak erişkinler arasında bulunan bu parazitler, yeterince yıkanmamış besinlerle, genel te­mizlik kurallarına gereken önemin verilmemesi, beslenme, pişirme örf ve gelenekle­rin de etkisi ile bebeklere ve çocuklara kolaylıkla bulaşmaktadır. Barsak parazitleri­nin etkisi ile ishallerin süreğenliği, aynı zamanda bebeklerde büyüme ve gelişme ge­riliğine neden olmaktadır. Bu durum bazen barsakta, kanamalara ve hatta barsak tıkanmalarına yol açmaktadır.

Besinlerin sindirilmesinde etkisi olan safra ve enzim dediğimiz kolaylaştırıcı mad­delerin doğuştan eksikliği veya yokluğu, ya da bunların basağa akmasını engelle­yen nedenler veya urlar devamlı ishalleri meydana getirirler.

Yaşamın ilk yıllarında ishali, kusması olan bebeklerde vakit geçirmeden şu ön­lemler alınmalıdır:

Annesütü ile beslenmeye devam edilmeli.

İshal ve kusmalarla oluşan su ve tuz kayıpları ağız yolu ile özel olarak hazır­lanmış (ORS) sıvılarla giderilmeli,

Diyete, açık az şekerli çay, havuç, şeftali, elma suyu, tuzlu ayran eklenmeli,

Uzayan, devam eden ishaller, kusmalarda çocuk hekimi ve sağlık kuruluşla­rına başvurmalıdır.

Prof.Dr.Neşet BİLALOĞLU

Çocuk Hastalıkları Uzmanı