Doğum Kontrol Hapları Damar Tıkanıklığı Yapar Mı?
DOĞUM KONTROL HAPI KULLANANLARDA DAMAR TIKANIKLIĞI RİSKİ
Doğum kontrol hapları (Oral kontraseptif, OKS) damar tıkanıklığı yapar mı? konusu özellikle son günlerde medyada yoğun olarak tartışılan bir konu olmasına rağmen aslında eskiden bu yana bilinen bir bilgidir bu, yeni bir gelişme değil. Doğum kontrol hapları damar tıkanıklığı riskini arttırır, ancak önemli olan ne kadar arttırır? hangi hastalarda arttırır? hangi hastalarda bu nedenle kullanılması sakıncalıdır? gibi sorulardır…
Venöz tromboemboli: Toplar damarlarda tıkanıklık olmasıdır.
Arteriel tromboemboli: Atar damarlarda, kalp ve beyin damarlarında tıkanıklık olmasıdır. Örneğin: inme (serebrovasküler olay), myokard enfarktüsü.
Doğum kontrol hapı kullananlarda venöz tromboemboli ve arteriel tromboemboli riski artmaktadır. Venöz tromboemboli daha sık görülmektedir. Arteryel tromboemboli risk artışı daha çok yüksek doz östrojen içeren hap kullanan, ileri yaşta, sigara içen, hieprtansif hastalarda olmaktadır.
Venöz tromboz denilen damar tıkanıklığı vücutta toplar damarlarda olan pıhtılaşma sonucu oluşan tıkanıklıklardır, özellikle bacaklardaki toplar damarlarda olur bu (DVT, derin ven trombozu). Buradaki pıhtılardan kopan parçalar kalbe ve beyine giderek (inme) oralardaki damarlarda da tıkanmaya neden olabilir. Doğum kontrol hapları kullanmak venöz tromboz riskini arttırır. Peki ne kadar arttırır? Kimlerde daha çok arttırır? Bu konuda en önemli risk faktörü sigara! Sigara kullananlarda doğum kontrol haplarına bağlı damar tıkanıklığı gelişme riski daha yüksektir. Bu nedenle özellikle 35 yaşından büyük sigara kullanan bayanlara başka hiçbir sorunu olmasa bile doğum kontrol hapı önerilmez.
Doğum kontrol haplarındaki damar tıkanıklığı riski östrojen içeren diğer hormon ilaçlarında da görülmektedir.
Kimler daha riskli?
Özetle yaşı genç de olsa sigara içmese de doğum kontrol hapları her kadında damar tıkanıklığı riskini arttırır. Ancak bu küçük bir risk artışıdır. Bu risk 35 yaşından büyük, şişman ve sigara kullanan kadınlarda daha fazla artmaktadır.
Doğum kontrol hapı kullanan kadınların kaçında damar tıkanıklığı görülür?
Önemli bir soru da budur. Çünkü doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda damar tıkanıklığı riskinin ortalama 1-4 kat artmasına rağmen, damar tıkanıklığı toplumda çok nadir görülen bir hastalık olduğu için doğum kontrol hapı kullananlarda da çok nadir görülmektedir. Farklı araştırmalar farklı oranlar birdirse de ortalama riskin hap kullananlarda 1-4 kat arttığı saptanmıştır ve bu risk artışı sonucunda her yıl doğum kontrol hapı kullanan her 100 bin kadından 5’inde damar tıkanıklığı gelişmektedir.
Doğum kontrol haplarının hepsi aynı (östrojen ve progesteron) hormonları içerir, hiçbir doğum kontrol hapı bitkisel değildir. Hepsinin etkileri ve yan etkileri aynıdır. İçerisindeki östrojen dozu az olan haplarda damar tıkanıklığı riski daha azdır. Yani risk artışı ilacın dozuna ve kullanım süresine bağlıdır.
Sadece progesteron içeren haplar (minipill) ve sadece progesteron içere iğneler de doğum kontrolü amaçlı kullanılmaktadır, bu ilaçlarda östrojen hormonu bulunmadığı için tromboembolik olay (damar tıkanıklığı) riski yoktur.
Sadece progesteron içeren haplar (minipill) ve sadece progesteron içere iğneler de doğum kontrolü amaçlı kullanılmaktadır, bu ilaçlarda östrojen hormonu bulunmadığı için tromboembolik olay (damar tıkanıklığı) riski yoktur.
Damar tıkanıklığı için diğer risk faktörleri:
Doğum kontrol hapı kullanılmasa bile aşağıdaki durumlarda damar tıkanıklığı (DVT) riski artmaktadır. Bu riskleri bulunduran kişiler doğum kontrol hapı kullanırlarsa risk daha da artar.
Bu risk faktörleri:
– Obezite
– Sigara kullanmak
– Ameliyat olmak
– Pıhtılaşma bozuklukları (Kalıtsal trombofililer, antifosfolipid antikor sendromu)
– İleri yaş (35 yaş üstü)
– Daha önce damar tıkanıklığı geçirmiş olmak
– Hareketsizlik, uzamış hayat istirahati
– Travma
– Kanser
– Diyabet
– Orak hücreli anemi
– Dehidratasyon
– Myeloproliferatif hastalıklar
– Enfeksiyon hastalıkları
– SLEOKS kullanımında pıhtılaşma faktörlerindeki değişiklikler:
Doğum kontrol hapı (OKS) kullanımının damar tıkanıklığına neden olmasının nedeni pıhtılaşma faktörlerinde yaptığı değişikliklerdir. Doğum kontrol hapı kullananlarda kandaki pıhtılaşma faktörlerinde şu değişiklikler oluşur:
– Fibrinojen (faktör 1) ve Faktör 7, 8, 10 artar.
– Protein C, protein S ve antitrombin 3 azalır.
– Plazminojen aktivatör inhibitörü (PAI-1) artar.
– Antiplazmin azalır.
– Parsiyel tromboplastin zamanı ve protrombin zamanı kısalır.
Bu risk faktörleri:
– Obezite
– Sigara kullanmak
– Ameliyat olmak
– Pıhtılaşma bozuklukları (Kalıtsal trombofililer, antifosfolipid antikor sendromu)
– İleri yaş (35 yaş üstü)
– Daha önce damar tıkanıklığı geçirmiş olmak
– Hareketsizlik, uzamış hayat istirahati
– Travma
– Kanser
– Diyabet
– Orak hücreli anemi
– Dehidratasyon
– Myeloproliferatif hastalıklar
– Enfeksiyon hastalıkları
– SLEOKS kullanımında pıhtılaşma faktörlerindeki değişiklikler:
Doğum kontrol hapı (OKS) kullanımının damar tıkanıklığına neden olmasının nedeni pıhtılaşma faktörlerinde yaptığı değişikliklerdir. Doğum kontrol hapı kullananlarda kandaki pıhtılaşma faktörlerinde şu değişiklikler oluşur:
– Fibrinojen (faktör 1) ve Faktör 7, 8, 10 artar.
– Protein C, protein S ve antitrombin 3 azalır.
– Plazminojen aktivatör inhibitörü (PAI-1) artar.
– Antiplazmin azalır.
– Parsiyel tromboplastin zamanı ve protrombin zamanı kısalır.
Doç. Dr. Serdar OĞUZ
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
ZİYARETÇİ YORUMLARI
BİR YORUM YAZ